Voor haar droomproject dompelde de Groningse fotograaf Bo Scheeringa (60) zich een jaar lang onder in het Ierse plattelandsleven. Ze kreeg er te maken met stormen, oplichting, eenzaamheid en corona. Ondanks alles zette ze haar avontuur door. Met als resultaat: PEAT, een fotoboek over de schoonheid van de Ierse veengebieden en de eeuwenoude traditie van het turfsteken.

Wat bezielt een fotograaf uit Bedum om een fotoboek te maken over Ierse veengebieden?
“In de zomer van 2013 ging ik voor het eerst op vakantie naar Ierland. Vanaf dat moment kwam ik er bijna jaarlijks. Zodra ik in Ierland ben, voel ik me thuis. De natuur is uitgestrekt en wonderschoon. En zo heerlijk leeg. Ik heb altijd behoefte gehad aan ruimte om me heen; misschien zit dat als Groningse in mijn genen. In Ierland vind ik die wijdheid in het kwadraat.
Gaandeweg mijn eerste verblijf ontdekte ik dat veel Ieren op het platteland vanuit een oude traditie nog altijd turfsteken. De foto’s die ik ervan maakte, lieten me niet meer los. Ook niet de jaren erna, toen ik druk was met andere projecten. Ik wist dat ik langere tijd naar Ierland terug wilde om het hele proces rondom het turfsteken vast te leggen, voordat het definitief verdwijnt. Na lang plannen ben ik in juni 2019 naar het plaatsje Ballycroy vertrokken, in County Mayo.”

Hoe heb je dat aangepakt?
“Vooraf heb ik me goed in de geschiedenis van het veen verdiept en een projectplan gemaakt. Ik wilde er een jaar blijven om alle seizoenen en de hele turfcyclus te kunnen fotograferen, van steken tot verbranden. Om het project te bekostigen heb ik lang gespaard en mijn huis in Bedum onderverhuurd.
Eenmaal in Ierland heb ik alle veengebieden in de omgeving afgestruind, op zoek naar interessante mensen en situaties. Gaandeweg leerde ik steeds meer bewoners kennen. Die gaven me tips, bijvoorbeeld over mensen die nog met de hand turfstaken, of bijzondere oude machines gebruikten. Zo kwam ik op steeds meer plekken.”

Wat vonden de Ierse boeren ervan dat een Nederlandse hun tradities kwam fotograferen?  
“Heel bijzonder natuurlijk. Voor hen is het turfsteken onderdeel van het dagelijkse leven. Ze snapten niet helemaal wat ik er zo speciaal aan vond, maar ze waardeerden het enorm dat ik me in hun wereld wilde verdiepen.
Wat het soms wel lastig maakte, is dat turfsteken inmiddels een politiek beladen onderwerp is. Veengebieden hebben een unieke biodiversiteit. Vanuit het oogpunt van natuurbescherming is turfsteken daarom in veel gebieden in Ierland inmiddels verboden. Bovendien heeft turfwinning een keerzijde. Ongerepte veengebieden slaan grote hoeveelheden CO2 op. Nadat er turf uit is gewonnen, gebeurt echter het tegenovergestelde; dan stoot het land juist veel CO2 uit. Begrijpelijk dus, dat het onderwerp gevoelig ligt. Vanaf het begin heb ik duidelijk gemaakt dat ik er niet op uit was om stelling te nemen, maar om alle kanten van het verhaal te laten zien.”

Het had niet veel gescheeld, of je moest je project tussentijds afbreken. 
“Na zeven maanden, in januari 2020, werd ik het slachtoffer van fraude. Daardoor verloor ik een groot deel van mijn resterende budget. Even dacht ik dat er niets anders op zat dan naar Nederland terug te gaan. Gelukkig schoten mijn familie en vrienden me met een lening te hulp. Door de oplichting ben ik een tijd flink van de kaart geweest. In die periode vond ik het heel moeilijk om alleen in het buitenland te zijn. Juist toen ik weer wat opkrabbelde, gooide Corona roet in het eten. In zulke onzekere situaties wil je natuurlijk het liefste bij je familie zijn. Toch ben ik gebleven. Dit fotoproject was een levensdroom, dus ik wilde alles op alles zetten om het af te maken.”

Welk effect had de pandemie op je werk? 
“De restricties in Ierland waren in het begin heel streng. Gedurende de lockdown mocht ik me bijvoorbeeld slechts twee kilometer rond mijn huis begeven. Maar de afstand van mijn huis naar de hoofdweg was alleen al twee kilometer. Dat zorgde dus wel stress. Een geluk bij een ongeluk was dat de eerste supermarkt twintig minuten verderop lag. Dat ik daar wel heen mocht, gaf me iets meer bewegingsruimte. Later heb ik van de lokale politieman een keer een ontheffing gekregen om in een groter gebied te kunnen werken.”

Was het niet eenzaam?
“Soms wel. Vooral in de winter, als ik door heftige stormen aan huis was gekluisterd. Maar het merendeel van de tijd genoot ik van de leegte en de stilte. Ik woonde in een uitgestrekt veengebied aan een baai, met alleen mijn huurbazen nabij. Als ik de deur uitstapte, zag ik links de zee, rechts de bergen en verder alleen maar schapen. De eerstvolgende buren waren letterlijk honderden meters verderop. Tijdens mijn wandelingen door het ongerepte landschap ervoer ik zo’n overweldigend geluk. Het was waardevol om te ontdekken dat ik uitstekend gedij in die rust en ruimte. En ook dat ik, mede dankzij de prachtige natuur, in mijn eentje heel gelukkig kan zijn.”

Nederland heeft ook een turfindustrie gehad. Zijn er paralellen te trekken? 
“Jazeker. Alleen zijn alle veengebieden hier natuurlijk al lang ontgonnen. Wij hebben dus niet meer de mogelijkheid om, zoals de Ieren, het tij voor het veen te keren en deze bijzondere natuurgebieden te beschermen. Wat ik me trouwens nooit had gerealiseerd, is dat de bodemdaling in Nederland ook deels is veroorzaakt door turfwinning.”

Van het verlaten Ierland terug naar Bedum: dat was vast even wennen. 
“Absoluut. Hier woon ik omringd door huizen, dus ik miste ik de weidse uitzichten enorm. Het klinkt misschien raar, maar vergeleken met County Mayo is Noord-Nederland zo vol! Wat dat betreft zou ik zo terug willen. Aan de andere kant is het ook heerlijk om mijn familie en vrienden weer dichtbij te hebben.” 

Heb je inmiddels een nieuw droomproject? 
“Ideeën genoeg! Voorlopig blijf ik wel dichterbij huis. Voor een eerder fotoboek, Ruim Leven, heb ik een portret gemaakt van het Hoogeland en zijn bewoners. Ik wilde daarmee laten zien hoe mooi het noorden van Groningen is, als positieve tegenhanger voor al het aardbevingsnieuws. Maar er zijn nog zoveel meer bijzondere plekken in Noord-Nederland. Daar wil ik het komende jaar naar op zoek.”

[Kader]
PEAT
Het fotoboek PEAT, met 113 zwart-wit- en kleurenfoto’s, kost € 64,00 (gratis verzending). Een gesigneerd exemplaar bestellen kan direct bij Bo Scheeringa. Kijk op boscheeringa.nl

Verschenen in het Dagblad van het Noorden, 17 december 2021. Foto: Bo Scheeringa.