Goed nieuws! Wie zich jonger voelt, wordt uiteindelijk ouder. Tenminste, zolang je veroudering positief tegemoet ziet.

Nog een paar maandjes, dan vier ik mijn verjaardag weer. Ik zie daar niet tegenop; sinds ik een paar jaar geleden levensbedreigend ziek was, ben ik vooral dankbaar dat ik er nog ben. Maar raar vind ik het wel. Ik voel me absoluut niet zo oud als ik ben! Eerder een jaar of tien jonger. Met veel levenservaring, dat dan weer wel.
Het lijkt nog zo kort geleden dat iemand voor het eerst ‘mevrouw’ tegen me zei. Dat gebeurde toen ik als twintiger als vrijwilliger aan de slag ging op een middelbare school. “Kunt u me helpen mevrouw?”, vroeg een van de leerlingen (die naar mijn idee nauwelijks jonger was dan ik) beleefd. Verbaasd keek ik om me heen. Het duurde een paar seconden voor ik doorhad dat hij het tegen mijhad.
En wat te denken van het feit dat mijn schattige stiefdochter ineens een vriendje heeft? Oké, ze is inmiddels vijftien, maar toch klopt het voor mijn gevoel niet. Want bijvoorbeeld als ik verliefd ben, waan ik me zelf nog een puber.

Van binnen dezelfde
Ik ben zeker niet de enige die zich jonger voelt dan zijn kalenderleeftijd; uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat dat voor verreweg de meesten van ons geldt. Dat merk ik ook als ik een mini-enquête in mijn omgeving houd. Bijna niemand voelt zich precies zo oud als hij is. Behalve als mensen griep hebben. Of door hun rug zijn gegaan. Of de avond ervoor te veel hebben gedronken. Dan wanen ze zich op eens jaren ouder.
“Onze buitenkant veroudert sneller dan onze binnenkant”, verklaart prof. dr. Gerben Westerhof (1964, voelt zich 45 jaar oud) van de Universiteit Twente, die zich als psychogerontoloog onder andere bezighoudt met de beleving van het ouder worden. “Naarmate de jaren verstrijken, verandert ons uiterlijk, en de wereld om eens heen. Maar in ons hoofd blijven we min of meer dezelfde persoon. Vandaar ook dat we leeftijdsgenoten vaak oud vinden, maar onszelf niet. Niet voor niets riep mijn grootmoeder toen ze op haar 90^ste naar een verzorgingshuis moest: ‘Dan kom ik tussen allemaal van die oudjes terecht!’”
Overigens hebben we volgens Westerhof niet ons hele leven het gevoel jonger te zijn. “Adolescenten voelen zich juist ouder”, zegt hij. “Dat duurt gemiddeld tot je 25^ste. Daarna is er een periode van zo’n vijftien jaar dat de chronologische leeftijd en de gevoelsleeftijd ongeveer gelijklopen. Vanaf je  40^ste gaat het weer de andere kant op, en voelen mensen zich meestal jonger dan ze daadwerkelijk zijn. Gemiddeld zo’n 20 procent.”

Lekker in je vel
Iemand van 50 voelt zich dus 40, de gevoelsleeftijd van iemand van 60 is 48. Oftewel: met het ouder worden, wordt het verschil tussen de ervaren leeftijd en de echte leeftijd steeds groter. Is dat erg? Maakt het ons naïevelingen die de harde werkelijkheid niet onder ogen willen zien?
“Helemaal niet”, stelt Westerhof ons gerust. “Sterker nog, je hebt daar juist baat bij. Mensen die zich jonger voelen, zijn tevredener en hebben meer zelfvertrouwen. Bovendien voelen ze zich beter, ook lichamelijk, en worden ze gemiddeld ouder.”
Uit onderzoek blijkt zelfs dat de gezondheidswinst van je jonger voelen bijna net zo groot is als van je hele leven niet roken. Dat is nogal wat!
“Een jonger gevoel gaat vaak samen met lekker in je vel zitten”, legt Westerhof uit. “Dat maakt weer dat je beter voor jezelf zorgt. Bijvoorbeeld door voldoende te bewegen en gezond te eten. Andersom kan een ouder gevoel depressieve gevoelens geven. En dat vergroot weer de kans op hart- en vaatziekten. Kortom: je geestelijke en je lichamelijke gesteldheid hangen nauw met elkaar samen.”
Overigens zit er wel een addertje onder het gras. Je jonger voelen heeft namelijk alléén een gunstig effect als je de naderende ouderdom positief tegemoet ziet, blijkt uit onderzoek. Verder is het opvallend dat je verjaardag je juist met de neus op de feiten drukt. Naarmate je mensen dichter in de buurt van hun verjaardag vraagt hoe oud ze zich wanen, ligt hun gevoelsleeftijd dichter bij hun werkelijke leeftijd. Misschien dat sommigen van ons daarom, naarmate we ouder worden, het verjaardagsfeestje liever overslaan.

Vooroordelen
Psycholoog Ad Bergsma, geluksonderzoeker en schrijver van het boek Succesvol ouder worden, mag binnenkort 50 kaarsjes uitblazen. Volgens hem kunnen dat soort mijlpalen, maar bijvoorbeeld ook gebeurtenissen als een pensioen of de geboorte van een kleinkind, ervoor zorgen dat je gevoelsleeftijd plotseling een paar jaar omhoog springt. Dat kan confronterend zijn, want in de westerse maatschappij zien we ouderdom nu niet bepaald als iets positiefs.
“Ouderen zijn ziek en zielig, ellendig en eenzaam”, zegt hij. “Althans, dat is het beeld dat we hebben. Oók senioren zelf. Onterecht overigens. Maar de vooroordelen zijn hardnekkig. Daar wil je dus niet bij horen.”
Dat negatieve imago heeft grote gevolgen, zo blijkt uit onderzoek. In een experiment van de Amerikaanse psycholoog John Bargh moesten proefpersonen door elkaar gehusselde zinnen in de juiste volgorde zetten. Sommige zinnen bevatten woorden als ‘grijs’ en ‘bingo’. De mensen die dergelijke zinnen hadden gevormd, liepen vervolgens een stuk langzamer dan mensen die ‘neutrale’ zinnen in elkaar hadden gepuzzeld.
“Oude mensen zijn traag, denken we”, zegt Bergsma. “Het maakt dat we alleen bij de gedachte aan ouderdom al langzamer gaan lopen. In een vergelijkbaar onderzoek werd een groep vrouwen verteld dat zij het in een test beter hadden gedaan dan hun leeftijdsgenoten. Bij een volgende toets scoorden zij hoger. Oftewel: als je je jonger voelt, presteer je ook beter.”
Behalve die nare associaties met ouderdom zijn er nog meer mogelijke verklaringen waarom we ons zo massaal jonger voelen. Zo hebben we bijna allemaal een verkeerd plaatje in ons hoofd van hoe mensen er op een zekere leeftijd uitzien. Bij het horen van 40, 50 of 60 denken we al snel aan hoe onze ouders op die leeftijd waren. Stokoud, vonden we hen toen. Dat beeld is blijven hangen. En dus herkennen we onszelf daar nu niet in.
Verder is er ook nog iets wat psychologen een ‘positieve illusie’ noemen. Dat wil zeggen dat je jezelf onbewust hoger (en in dit geval jonger) inschat dan de mensen om je heen. Een heel doeltreffende manier om je eigenwaarde op te krikken en je beter te voelen.

Anti-aging
Als je het over negatieve leeftijdsstereotypen hebt, komen vooral vrouwen er bekaaid af. Op televisie en in films zie je nauwelijks oudere vrouwen terug. Om nog maar niet te spreken over de ‘anti-aging’ campagnes van de cosmetica-industrie, die ons dagelijks inwrijven dat rimpels en ouderdom vreselijke doemscenario’s zijn. Zo bezien zou je denken dat vrouwen zich van binnen gemiddeld vast jonger moeten voelen dan mannen van dezelfde leeftijd. Maar dat blijkt niet het geval, aldus Gerben Westerhof.
“Het verschil is bij mannen en vrouwen ongeveer even groot. Wat wel meespeelt is de sociaaleconomische status. Hoe lager opgeleid en hoe armer, hoe dichterbij hun werkelijke leeftijd mensen zich voelen. Dat heeft te maken met hun vaak slechtere gezondheid.”
Ook opvallend: je jonger voelen dan je bent is iets wat je overal ter wereld terugvindt. “In de Verenigde Staten is het verschil nog veel groter dan in Europa”, weet Westerhof. “Waarschijnlijk heeft dat ermee te maken dat men daar geen vaste pensioenleeftijd kent. Bovendien moeten Amerikanen vaak uit noodzaak langer doorwerken, bijvoorbeeld om hun ziektekosten te betalen. Zij kunnen zich het dus minder goed veroorloven om zich oud te voelen.”
En in Azië dan, waar toch meer respect voor ouderdom is dan in het westen? Ook daar komt dit fenomeen voor. Japanse onderzoekers lieten proefpersonen foto’s zien van mensen die jonger, net zo oud of ouder waren dan zijzelf en vroegen hen waar ze naar eigen zeggen thuishoorden. Wat bleek? Ook de Japanners plaatsten zichzelf vaker in een jongere categorie dan bij hun ware leeftijdsgenoten. Volgens de onderzoekers zou het kunnen verklaren waarom we soms verouderde foto’s gebruiken voor sociale media of een CV. Niet omdat we iemand willen misleiden, maar omdat we die foto’s gewoon meer representatief vinden voor onszelf. Een hele geruststelling!

 

DANKZIJ YOGA VOELEN ZIJ ZICH BLIJVEND JONG

Moeder van drie en oma van zes Hilde Hoeksma (1936) begon in 1998 met yoga om haar bloeddruk te verlagen. Hoewel het daarvoor niet veel uithaalde, maakt het wel dat ze zich nog altijd een vijftiger voelt.
“In 2010 heb ik darmkanker gehad. Na alle behandelingen voelde ik me zo slap als een vaatdoek. Ik ben toen een revalidatieprogramma gaan doen, Oncofit. Binnen drie maanden had ik weer de conditie van iemand van 57. Dat ik zo snel herstelde, kwam ongetwijfeld omdat ik fit het ziekenhuis in ging. Ik doe aan conditie- en krachttraining op de sportschool. Ik maak lange afstandswandelingen. En ik ga iedere dinsdag naar yoga. De lotushouding lukt niet meer. En ik ga niet meer op mijn kop staan. Maar verder kan ik alle oefeningen nog doen. Het houdt me soepel en helpt me ontspannen. Als ik van de les kom, kan ik voor mijn gevoel de hele wereld aan.
Leeftijd is iets relatiefs. Ik ben mantelzorger van iemand van 94. Zo bezien ben ik nog jong. Mijn leeftijdsgenoten voelen zich trouwens ook allemaal jonger dan ze zijn. Ik heb bijvoorbeeld een vriendin van 80, die fietst nog elke dag 1,5 uur, door weer en wind. Zulke zelfdiscipline heb ik ook, misschien een overblijfsel van het Calvinisme. Daar heb ik nu baat bij.
Sinds de tijd van mijn ouders is het stereotype beeld van ouderen ontzettend veranderd. Het is nu veel minder negatief. Wij senioren gaan mee met onze tijd. Ik draag bijvoorbeeld altijd broeken. Ook spijkerbroeken ja. Toevallig moet ik nu rok gaan kopen voor een bruiloft, want die heb ik niet eens.
Ik zit er niet echt mee dat ik ouder word. Behalve dat ik haast voel om nog een aantal dingen te doen. Naar New York gaan bijvoorbeeld, dat wil ik binnenkort regelen. Want op mijn leeftijd geldt meer dan ooit: later is nu.”

Oud-verpleegster Reina Selman (1929) doet al meer dan haar halve leven aan yoga. Sinds haar 56^ste geeft ze ook les. Nu nog steeds, vier uur per week.
“Bij mijn lessen praten we niet over leeftijd. Het doet er simpelweg niet toe. Leerlingen hoeven bij mij ook niet aan te komen met het excuus dat ze zich oud voelen, want ze zijn allemaal hoe dan ook jonger dan ik.
In mijn hoofd ben ik nog net zo enthousiast als toen ik 40 was. Maar ik doe me niet jonger voor dan ik ben. Niet meer althans; vroeger vond ik het lastiger om de lichamelijke achteruitgang die bij veroudering hoort te accepteren. Nu weet ik: iedere leeftijd heeft zijn eigen waarde. Ik kan op mijn 85^ste bijvoorbeeld veel beter relativeren dan toen ik 25 was.
Sinds mijn 40^ste doe ik aan yoga, iedere dag drie kwartier. Het helpt je om je lichaam en je geest dichter bij elkaar te brengen. Ik heb nogal eens last van mijn knie. Mijn neiging is dan om automatisch mijn hele been stijf te houden. Dat verergert de boel alleen maar. Als ik dat merk, probeer ik tijdens het lopen aan spelende benen te denken. Voel ik me dan direct soepeler en lichter.
Natuurlijk zijn er dagen waarop het allemaal minder gaat. En ik kijk ook niet echt graag in de spiegel. Maar het weerhoudt me er niet van om bijvoorbeeld nog regelmatig de sauna te bezoeken. Gewoon, omdat ik me daar lekker bij voel.
Op mijn 56^ste meldde ik me bij een opleiding voor yogadocenten. Mooi dat ik niet werd toegelaten. Ze dachten dat ik op mijn leeftijd toch nooit meer les zou gaan geven. Toen ik het een paar jaar later nog eens probeerde, lukt het gelukkig wel. Ik vind het heerlijk om mijn enthousiasme voor yoga aan anderen te kunnen doorgeven. Als het aan mij ligt, doe ik dit op mijn 90^ste nog.”
Meer weten over de yogalessen van Reina? Yoga-weesp.nl

Van beroepsmarinier via buschauffeur naar yogaleraar: het leven van Geert Bokxem (1944) klinkt als een boek. Qua lenigheid doet hij niet onder voor zijn kleinzoon (1989), die bij hem op les zit.
“Ik heb geen idee hoe iemand van 70 zich hoort te voelen, want ik ben dat nooit eerder geweest. Leeftijd is vooral een mentaliteitskwestie. Een paar jaar geleden heb ik een trekkingstocht gedaan in de bergen van India, tot 4000 meter hoogte. Daar liep ik de meeste 30-ers en 40-ers er makkelijk uit. Soms denk ik dat jongeren niet meer weten wat doorzetten betekent. Als marinier moest ik vroeger van Den Helder naar Texel zwemmen. Reken maar dat je dan je diepste krachten moet aanspreken. Als je eenmaal hebt ervaren dat je daartoe in staat bent, kun je er altijd op terugvallen.
Op mijn 44^ste werd ik voor het eerst opa. Toen voelde ik me opeens wél oud. Om mezelf uit te dagen, besloot ik yoga te gaan doen. Tien jaar later ben ik docent geworden, toen nog naast mijn baan als buschauffeur. Mijn eerste klasje was zwangerschapsyoga bij de thuiszorg in Alkmaar. Fantastisch leuk! Na mijn pensioen, nu tien jaar geleden, deed ik al snel dertien groepen per week. Voor mij dus geen zwart gat.
Mijn nieuwste groep bestaat enkel uit mannen. Uitzonderlijk, want yoga en meditatie worden nog steeds als vrouwendingen gezien. Mannen denken vaak dat het zweverig is. Ik kan ze snel uit de droom helpen: een oud-marinier gaat nooit zweven.
Zelf begin ik elke dag met een half uur yoga. Mijn dagelijkse onderhoud noem ik dat. Veroudering maakt mensen vaak rechtlijnig. Die verstarring vind je in het lichaam terug. Ik doe daarom veel draaiingen in mijn lessen, dat houdt mensen letterlijk en figuurlijk soepel.
Als kind was mijn kleinzoon Kasper al heel nieuwsgierig naar wat ik deed. Op zijn 11^e kwam hij bij me op les. Inmiddels is hij 25, en komt hij samen met zijn vriendin. Met hen heb ik afgesproken dat ze het zeggen als ik mezelf ga herhalen, of als ik wartaal ga uitslaan. Maar tot nu toe heb ik nog geen klachten gehad.”
Meer weten over de yogalessen van Geert? Yogatoday.nl

Riet Beerthuizen (1934) kan niet meer zonder yoga. Het houdt haar niet alleen fit en soepel, maar geeft haar ook mentale kracht en rust. Die heeft ze meer dan ooit nodig nu ze weet dat haar zoon (1965) ongeneeslijk ziek is.
“Ik voel me 65, de leeftijd dat ik AOW kreeg. Voor het eerst in mijn leven was ik financieel onafhankelijk, echt een mijlpaal. Drie jaar ervoor was mijn man overleden. Tot dat moment noemde iedereen me ‘Riet van Piet’. Ik moest mezelf echt opnieuw uitvinden. Wat bleek? Ik ben veel sterker en avontuurlijker dan ik dacht. En ik red me prima in mijn eentje.
Een paar maanden geleden heb ik gehoord dat mijn zoon een uitgezaaide hersentumor heeft. Zoiets is nauwelijks te verkroppen. Ik heb 49 jaar van die fantastische jongen kunnen genieten, dat gun ik zijn vrouw en dochter van 16 ook. Al het verdriet maak dat ik slecht slaap. Gelukkig kan ik terugvallen op mijn yoga- en meditatieoefeningen. En de steun van de andere mensen in de les. Ze helpen me het nieuws langzaam te accepteren. Ik kan nu af en toe weer lachen en genieten.
Door alle zorgen van de laatste tijd zie ik er ineens tien jaar ouder uit. Maar ik voel me nog altijd fitter dan de meeste 60-ers en 70-ers om me heen – ik wandel met gemak 1,5 uur op blote voeten over het strand. Ik laat me trouwens ook niet vertellen dat ik oud ben. Onlangs las ik in de plaatselijke krant over een speciaal sportprogramma voor senioren. Maximale leeftijd: 80 jaar. Dat pikte ik niet en ben naar de gemeente gestapt. ‘Zullen we met de lift gaan?’ vroeg de ambtenaar met wie ik een gesprek had. Toen nam ik natuurlijk expres de trap. Dat lukt nog prima hoor, ook met twee kunstheupen. Veel meer was er niet nodig om hem ervan te overtuigen om me toch te laten meedoen. Zo’n actie had ik twintig jaar geleden niet durven ondernemen.”

Gepubliceerd in ZIN, januari 2015. Foto door Yan Krukov via Pexels.