Ontstoken tandvlees kan het risico op hart- en vaatziekten, reuma en diabetes vergroten. Tandarts-parodontoloog Nicky Beukers: “Goed poetssen heeft op elke leeftijd zin.” 

Nicky Beukers is is niet alleen tandarts, maar ook parodontoloog. Dat is een tandarts die een driejarige voltijd vervolgopleiding heeft gedaan om zich te specialiseren in tandvleesproblemen. Van de ongeveer 4.6000 tandartsen in Nederland zijn er zo’n 85 ook parodontoloog. “Tijdens mijn opleiding tot tandarts raakte ik er steeds meer van doordrongen hoe belangrijk gezond tandvlees is”, vertelt ze. “Het vormt letterlijk de basis voor een gezond gebit. Niet alleen dat, er zijn ook steeds meer aanwijzingen dat er een link is tussen ontstoken tandvlees en andere gezondheidsproblemen. Hart- en vaatziekten bijvoorbeeld, en diabetes en reuma. Een gezonde mond is kortom belangrijk voor een gezond lichaam. Helaas is nog lang niet iedereen zich daarvan bewust.” 

Veel mensen hebben wel eens last van bloedend tandvlees. Niet zo erg, toch?
“Dat is een hardnekkig misverstand. Veel patiënten nemen ontstoken tandvlees niet serieus. Maar zonder ingrijpen kunnen de problemen flink uit de hand lopen. De bacteriën die de infectie veroorzaken maken namelijk kleine openingen tussen de tanden en kiezen en het tandvlees. In die zogenaamde ‘pockets’ ontstaat zich nog meer plaque en tandsteen, waar zich ook weer bacteriën aan vasthechten. Op die manier verspreiden ze zich dieper en dieper. Uiteindelijk tasten ze het steunweefsel en kaakbot aan, met mogelijk het verlies van tanden en kiezen tot gevolg. Kortom: hoe eerder je een tandvleesontsteking ontdekt en behandelt, hoe beter. Bovendien kan een ernstige ontsteking dus invloed hebben op je algehele gezondheid.”

Hoe werkt dat?
“Tijdens mijn studie heb ik onderzoek gedaan naar de mogelijke relatie tussen ontstoken tandvlees en hart- en vaatziekten. Daarvoor heb ik de gegevens van meer dan 60.000 patiënten geanalyseerd. Wat bleek? Mensen met een ernstige tandvleesontsteking hebben vaker hart- en vaatziekten. Er is dus zeker een relatie. Maar welke precies, dat weten we nog niet. Mogelijk verspreiden bacteriën uit de mond zich via de bloedbaan door de rest van het lichaam en veroorzaken ze elders ontstekingen. Bijvoorbeeld in de slagaders van het hart. Zo zijn er ook verbanden gevonden tussen ontstoken tandvlees en diabetes en reuma. Wetenschappers van over de hele wereld, waaronder ik zelf, doen onderzoek naar hoe dat werkt.”  

Moeten mensen met bloedend tandvlees zich nu allemaal zorgen maken dat ze hartklachten krijgen?
“Absoluut niet. Aandoeningen als diabetes, reuma en hart- en vaatziekten hebben zelden één oorzaak. We noemen ze multifactorieel: bij het ontstaan spelen veel verschillende factoren een rol. Denk aan roken, alcohol, voeding, overgewicht en erfelijkheid. Wel weten we nu dat ernstig ontstoken tandvlees óók zo’n factor is. Je kunt de gezondheid van je mond en van de rest van je lichaam dus niet los van elkaar zien. Vandaar dat we hier als parodontologen meer aandacht voor willen.” 

Even terug. Hoe raakt tandvlees eigenlijk ontstoken?
“Gedurende de dag hopen voedselresten, speeksel en bacteriën zich op in je mond. Dit mengsel – plaque – kleeft aan je tanden en kiezen. Poets je niet goed, dan verwordt plaque tot tandsteen. Bacteriën hechten zich daar gemakkelijk aan vast en vormen afvalstoffen, die het tandvlees irriteren. Dat zwelt dan op, wordt rood en gaat bloeden als je het aanraakt. Gingivitis, noemen we dat. Als de ontsteking vervolgens verergert en zich verspreidt naar onderliggende weefsels en het kaakbot, is er sprake van parodontitis.”

Komen deze klachten veel voor?
“Heel veel. Ongeveer de helft van alle Nederlanders heeft last van ontstoken tandvlees. Bij 10 tot 15 procent is sprake van ernstige parodontitis. 

Wat merk je ervan?
“Het verraderlijke is dat de meeste mensen met parodontitis geen pijn hebben en zich daarom niet bewust zijn van het probleem. Wees in ieder geval alert op rood en/of bloedend tandvlees, een slechte adem, meer ruimte tussen de voortanden of loszittende tanden en kiezen. Veel 50-plussers denken dat wiebelende tanden bij de natuurlijke veroudering horen, maar dat is zeker niet het geval. Ga sowieso regelmatig naar de tandarts of mondhygiëniste om je tandvlees te laten controleren. Eind jaren ’90 hebben tandartsen met elkaar afgesproken dat ze het tandvlees van hun patiënten jaarlijks nauwgezet onderzoeken en een cijfer geven, de zogenaamde DPSI-score. Als je tandarts dat niet standaard doet, vraag er dan vooral ook zelf naar.”

Is slecht poetsen de enige boosdoener?
“Nee, wel de belangrijkste. Je kunt niet voorkomen dat er plaque op je tanden en kiezen ontstaat. Maar met goede gebitsreiniging haal je die zelf helemaal weg. Dat heeft op elke leeftijd zin.”

Hoe doe je dat?
“Poets je tanden en kiezen twee keer per dag minimaal twee minuten, liefst langer. Gebruik bij voorkeur een elektrische borstel, die geeft een beter resultaat. Vraag je tandarts of mondhygiëniste om voor te doen hoe dat moet. Uit onderzoek blijkt namelijk dat dat het resultaat aanzienlijk verbetert. Reinig de ruimtes tussen tanden en kiezen met tandenstokers en/of ragers. Floss werkt minder goed. Om je gebit echt goed schoon te maken, ben je dus wel even bezig.” 

Hoeveel tijd bent u daar zelf aan kwijt?
“Al gauw tien minuten. Overigens heb ik goede mondverzorging van huis uit meegekregen. Mijn vader was tandtechnieker en nam me als kind regelmatig mee naar zijn laboratorium. Daar knutselde ik dan met de spulletjes die voor handen waren, zoals gips en was. Omdat het thuis altijd over tanden ging, moest ik er in eerste instantie niet aan denken om er mijn werk van te maken. Maar toen het op een studiekeus aankwam, begon het toch te kriebelen. Ik wist dat ik iets medisch wilde en twijfelde tussen geneeskunde en tandheelkunde. Dat ik toch voor die laatste koos, heeft ongetwijfeld te maken met het enthousiasme van mijn vader voor zijn vak.”

Nog even over poetsen: maakt het uit welke tandpasta je gebruikt?
“Tandpasta is belangrijk vanwege de beschermende werking van fluoride. Daarmee voorkom je het ontstaan van gaatjes. Goedkope merken zijn net zo effectief als dure. Tegen plaque haalt tandpasta echter weinig uit. Die verwijder je zogezegd met poetsen, stoken en ragen.”

Welke mensen lopen extra risico op parodontitis?
“Naast plaque is ook roken een belangrijkste risicofactor. Nicotine zorgt onder andere voor vernauwing van de bloedvaatjes in het tandvlees. Daardoor kunnen bloedcellen die een ontsteking bestrijden de aangetaste plek minder goed bereiken. Verder maken ziektes en medicijnen die de afweer verminderen het voor bacteriën makkelijker om via de mond binnen te dringen. Ook erfelijkheid speelt een rol. Als je weet dat veel mensen in je familie last hebben van parodontitis, moet je er zeker extra alert op zijn.”

Wat is aan parodontitis te doen?
“Met speciale instrumenten verwijdert de mondhygiëniste of tandarts de plaque en het tandsteen in de pockets. Als de ontsteking te diep zit om die van buitenaf te kunnen aanpakken, is er een flapoperatie nodig. Daarbij maakt een tandarts of parodontoloog het tandvlees met een mesje los en schuift hij het opzij, zodat hij het weefsel goed kan reinigen. Vervolgens hecht hij het tandvlees weer vast. Tanden en kiezen die erg loszitten, moeten soms worden getrokken. Bij een moeilijk bereikbare of hardnekkige ontsteking kunnen antibiotica uitkomst bieden. Overigens is parodontitis niet besmettelijk, zoals mensen soms denken.” 

[Kader]
CV
Tandarts-parodontoloog Nicky Beukers (1987) studeerde tandheelkunde aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. In 2016 voltooide ze de driejarige post-academische opleiding Parodontologie-Implantologie aan het Academisch Centrum Tandheelkunde Amsterdam (ACTA). Tijdens haar specialisatie deed ze als eerste in Nederland grootschalig epidemiologisch onderzoek naar de mogelijke relatie tussen parodontitis en hart- en vaatziekten. In een vervolgonderzoek kijkt ze momenteel naar welke van de twee ziektes doorgaans eerder ontstaat, en of er een oorzakelijk verband is. Daarnaast werkt ze bij de Praktijk voor Parodontologie & Implantologie in Nijmegen en de ParoPraktijk Utrecht en is ze bestuurslid van de Nederlandse Vereniging voor Parodontologie (NVvP). 

Gepubliceerd in Plus, juli 2020. Foto: Linelle Deunk.