Minder misselijk door een kop wietthee. Nauwelijks pijn meer dankzij een paar druppels cannabisolie. Het gebruik van cannabis als ‘medicijn’ wordt steeds populairder. Sinds 2003 kan dat ook op recept. Wat is daar het voordeel van?

Wat is het verschil tussen medicinale cannabis en ‘gewone’ wiet? 

Medicinale cannabis — en de olie die ervan wordt gemaakt —  is alleen op recept verkrijgbaar. Je koopt het dus bij de apotheek. Het middel is dan gegarandeerd zuiver. Dat wil zeggen dat er geen pesticiden, zware metalen, schimmels of andere rommel in zitten. Bij een product van de coffeeshop of wietolie van de drogist weet je dat nooit zeker, zelfs als er bijvoorbeeld op staat dat het biologisch is. Niemand controleert dat namelijk. Verder is de samenstelling van medicinale cannabis altijd gelijk. Je kunt er dus op vertrouwen dat je daarmee, elke keer als je het gebruikt, dezelfde hoeveelheid actieve stoffen binnen krijgt. Dat maakt het medicinale effect beter voorspelbaar.

Bij welke aandoeningen kun je cannabis toepassen? 

Voor zover nu bekend, kan het middel geen ziektes genezen, maar wel klachten van bepaalde aandoeningen (en bijwerkingen van andere medicijnen) verminderen. Inmiddels is er voldoende wetenschappelijk bewijs dat cannabis (ook bekend als wiet of marihuana) werkt tegen: 

• pijn, spierkrampen en spiertrekkingen bij Multiple Sclerose (MS) en ruggenmergschade;
• misselijkheid, verminderde eetlust, vermagering en verzwakking bij kanker en aids;
• misselijkheid en braken als gevolg van medicatie of bestraling bij kanker, hepatitis C of aids;
• chronische pijn (vooral zenuwpijn, fantoompijn, aangezichtspijn of chronische pijn na gordelroos);
• het syndroom van Gilles de la Tourette en
• de oogziekte glaucoom, waarbij andere behandelingen niet helpen. 

Daarnaast zijn er steeds meer aanwijzingen dat cannabis een positief effect heeft bij onder andere de darmziekten colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn, epilepsie, jeuk, migraine, reuma, ADHD en hersentrauma. Maar de werking hierbij is minder hard bewezen.

Hoe gebruik je het?

Medicinale cannabis kun je op allerlei manieren gebruiken. Roken is de bekendste, maar zeker niet de  beste. Dat kan longbeschadigingen geven en keel-, neus- en longontsteking  veroorzaken. Er zijn genoeg alternatieven. Je kunt cannabis bijvoorbeeld eten (in koekjes of cake) of drinken (in de vorm van thee). Een andere mogelijkheid is het inhaleren met behulp van een verdamper. Misschien wel het populairst is het gebruik van cannabisolie, die je in je mond druppelt. 

Hoe komen apotheken eraan? 

Zij kopen gedroogde cannabisbloemen in bij het Bureau voor Medicinale Cannabis (BMC), onderdeel van het Ministerie van VWS. Dit bureau is verantwoordelijk voor de gecontroleerde productie. Er zijn vijf variëteiten verkrijgbaar (Bedrocan, Bedrobinol, Bediol , Bedica en Bedrolite), elk met een eigen samenstelling en sterkte. Van de bloemen kun je thee zetten (1 gram is voldoende voor 1 liter) of je kunt ze verwarmen en de damp inhaleren. Daar heb je dan wel een speciale vernevelaar of verdampingsapparaat voor nodig. Tot op heden is er maar één zo’n apparaat medisch goedgekeurd, de Volcano Medic.

Hoe weet je welke variant (mogelijk) voor jou geschikt is? 

Dat hangt van je klachten af en kun je het beste in overleg met je (huis)arts bepalen. Meestal is het een kwestie van proberen welke soort bij jou het beste resultaat geeft. Welke variant je ook kiest, het is sowieso belangrijk om de dosering langzaam op te bouwen. Gebruik een product tenminste twee weken om echt te kunnen beoordelen wat het met je doet.

Valt cannabisolie ook onder medicinale cannabis? 

De cannabisolie (ook wel wietolie of CBD-olie) die je zonder recept bij de drogist of op internet koopt niet. Daar zit namelijk geen duidelijke kwaliteitscontrole op. Uit recent onderzoek blijkt dat de samenstelling ervan erg kan variëren. Je weet dus feitelijk niet zeker wat je koopt, of wat het doet. Sommige apotheken maken zelf cannabisolie. Daarvan is de samenstelling en kwaliteit wél gegarandeerd. Desgewenst kan je eigen apotheek de medicinale olie bij een collega bestellen.

Schrijven artsen het middel vaak voor? 

Steeds meer. Vorig jaar verstrekten artsen 50.000 keer een recept voor medicinale cannabis. Dat aantal is in vijf jaar 400 procent toegenomen, blijkt uit cijfers van de Stichting Farmaceutische Kengetallen. Vooral cannabisolie op recept is aan een opmars bezig. Naar schatting gebruiken nu tussen de 8.000 en 13.000 Nederlanders medicinale wiet. Hoeveel mensen buiten de apotheek om cannabis of CBD-olie voor medisch gebruik kopen, is niet bekend.

Wat als je dokter je geen recept wil geven? 

Dat is lastig. Veel artsen hebben moeite met het voorschrijven van cannabis, omdat het nog geen geregistreerd medicijn is. Van goedgekeurde, geteste medicatie weten dokters wat ze kunnen verwachten, en wat de voor- en nadelen zijn. Hoewel er steeds meer bekend wordt over de werking van cannabis, is nog niet alles wetenschappelijk bewezen. Dat maakt artsen huiverig. Werkt je eigen dokter niet mee, dan kun je bij een ander een second opinion vragen.

Kan medicinale cannabis bijwerkingen geven? 

Als je grote hoeveelheden gebruikt, kun je bijvoorbeeld last krijgen van invloed op je stemming, slaapproblemen of hartkloppingen. Maar omdat een lage dosering meestal voldoende is, komen dit soort bijwerkingen in de praktijk relatief weinig voor. Om dezelfde reden raken patiënten die medicinale cannabis gebruiken zelden verslaafd. Belangrijk om te weten: cannabinoïden kunnen tijdelijk een sterk effect hebben op de hartslag en de bloeddruk. Patiënten met een historie van hart- en vaatziekten, of die hartmedicijnen nemen, moeten zich bij het gebruik van cannabis daarom goed laten begeleiden door een arts. 

Word je er ook high van? 

Dat hangt van de samenstelling af. In cannabis zitten verschillende werkzame stofjes, zoals tetrahydrocannabinol (THC, waar je high van wordt) en cannabidiol (CBD). Van varianten van met relatief weinig THC word je niet high, bij varianten met meer THC kan dat wel gebeuren. 

Wordt het middel vergoed? 

Voorheen vergoedden sommige zorgverzekeraars het gebruik (deels) vanuit de basis- of aanvullende verzekering, maar sinds afgelopen jaar zijn ze daar bijna allemaal mee gestopt. Verzekeraars willen eerst meer bewijs zien dat het echt werkt. Patiënten moeten het dus meestal zelf betalen. De kosten kunnen flink oplopen. Voor een potje met vijf gram medicinale cannabis van de apotheek betaal je tussen de € 45 en € 50. Dat is altijd nog goedkoper dan in de gemiddelde coffeeshop. Cannabisolie op recept kost € 42,50 voor een flesje van 10 milliliter.

Met medewerking van apotheker Annemieke Horikx, werkzaam bij het Geneesmiddel Informatie Centrum van de Koninklijke Nederlandse Maatschappij ter bevordering der Pharmacie (KNMP) en biochemicus en cannabisonderzoeker Arno Hazekamp.

[Kader]

Pas op voor slaolie met een kleurtje

De cannabisolie van de drogist of internet is aanzienlijk goedkoper — gemiddeld tussen de € 15 en € 20 — dan die van de apotheek. Maar daarvan weet je nooit zeker wat erin zit. Cannabisonderzoeker Arno Hazekamp onderzocht 47 verschillende flesjes CBD-olie van de drogist. Bij ruim de helft bleek er iets anders in te zitten dan op het etiket stond. In zeven flesjes zaten helemaal geen werkzame stoffen. Het was feitelijk slaolie met een kleurtje. Uit andere studies blijkt dat de olie soms ook verontreinigd is, bijvoorbeeld met bestrijdingsmiddelen. Ook dat staat uiteraard niet op het etiket. ‘Baat het niet, dan schaadt het niet’ gaat dus niet altijd op. Laat je daarom goed voorlichten voor je cannabisolie zonder recept aanschaft. Het consumentenprogramma Radar besteedde in oktober vorig jaar aandacht aan het onderwerp. Je kunt de uitzending terugkijken op radar.avrotros.nl. 

Meer weten?

• Op de website van het Bureau Medicinale Cannabis van het Ministerie van VWS kun je een brochure downloaden over de gezondheidseffecten van cannabis: cannabisbureau.nl/medicinale-cannabis/patiënteninformatie. 
• Het Wetenschappelijk Informatiecentrum Cannabis geeft heldere informatie over hoe cannabis werkt, en welke keuzes je moet maken bij het gebruik ervan. wic-cannabis.org 
• De Stichting Patiënten Groep Medicinale Cannabis Gebruikers (PGMCG) is een belangenvereniging voor en door patiënten die medicinale cannabis (willen) gebruiken. Op pgmcg.nl is veel informatie te vinden over toepassing en gebruik bij verschillende ziektebeelden. 

José Kuijpens (55) heeft al ruim vijftien jaar te kampen met chronische vermoeidheid en pijn. Na een jarenlange paracematolverslaving kan ze nu zonder pijnstillers. Dankzij de cannabisolie.  

“Mensen die wiet als medicijn gebruiken, worden vaak als verslaafden en losersbestempeld. Geheel onterecht. Kijk naar mij. Ik ben een doodnormale vrouw: echtgenote, moeder en voormalig medewerkster in de kinderopvang. Aan de buitenkant zie je er niets van dat ik cannabis gebruik; ik ben nooit high. Maar het zorgt er wel voor dat ik tenminste nog een beetje normaal kan functioneren. 

In 2002 kreeg ik last van allerlei vage klachten: slecht slapen, ernstige spierkrampen, nergens energie voor. Chronisch vermoeidheidssyndroom (CVS), luidde de diagnose. Daar is geen behandeling tegen. ‘Waarom probeer je geen cannabis?’, opperde de huisarts. Ik was inmiddels zo wanhopig, dat ik overal voor openstond. Maar van het roken van joints werd ik vooral suf, dus stopte ik daar weer mee.

Ik modderde jaren door — op een gegeven moment slikte ik wel vijftien paracetamol op een dag — tot ik in 2013 op internet op CBD-olie stuitte. De druppels onder mijn tong hadden direct effect; de pijn was beter te verdragen, en ik had meer energie. Tot mijn opluchting voelde ik me er totaal niet stoned door. Toen ik twee jaar later bij een operatie zenuwschade in mijn lies opliep, bleek de cannabis een life saver; het is het enige wat een beetje werkt tegen de chronische zenuwpijn die ik nu bovenop de CVS heb. 

Helaas vergoeden verzekeraars medicinale wiet niet. De preparaten uit de apotheek zijn voor ons onbetaalbaar, dus verbouwen we de plantjes zelf. Mijn man bereidt er olie uit. Ook maakt hij cannabiszalf, tegen mijn reumatische klachten. Inmiddels weet ik precies hoeveel ik overal van nodig heb. 

Als gevolg van de pijn en vermoeidheid was mijn wereld heel klein geworden. Het voelde alsof mijn hoofd vol watten zat; alles ging langs me heen. Dankzij de cannabis heb ik mijn leven terug. Afgezien van een bloedverdunner, slik ik helemaal geen medicijnen meer. En hoewel ik altijd pijn heb en houd, maak ik weer contact met anderen, doe ik weer mee. Ik zou niet meer zonder kunnen.” 

Vijf jaar geleden was Marian Hutten (54) nog afgekeurd. Medicinale cannabis heeft haar leven veranderd; ze is nu volledig arbeidsgeschikt, en kan bijna alles weer.  

“Als kind had ik al veel last van astmatische bronchitis. Later ging dat over in COPD. Ik moest meerdere keren per dag puffers gebruiken tegen de benauwdheid. Desondanks kreeg ik regelmatig een longontsteking. Gemiddeld zat ik vier keer per jaar aan de antibiotica. En dan nog belandde ik regelmatig in het ziekenhuis. 

Na mijn 40ste kwamen er andere klachten bij: fibromyalgie, artrose, botontkalking en chronische pijn. Ik kreeg allerlei medicijnen, waaronder veel zware pijnstillers. Maar ik verdroeg ze allemaal even slecht; ik werd er misselijk en duizelig van, en ze gaven maag- en darmklachten, en problemen met mijn lever en nieren. Genoeg is genoeg, dacht ik vijf jaar geleden. In overleg met mijn huisarts en mijn specialist ben ik toen met alle reguliere medicijnen gestopt. Sindsdien gebruik ik alleen nog medicinale cannabis in verschillende vormen, zoals tinctuur, zalf en via verdamping. Ik heb me nog nooit zo goed gevoeld. En ik ben niet één keer meer in het ziekenhuis opgenomen geweest. 

Om hier te komen, heb ik wel een lange weg moeten bewandelen. Zo heb ik zes jaar bij mijn huisarts moeten zeuren voordat hij me medicinale cannabis wilde voorschrijven. Er is nog zoveel onwetendheid over, óók onder artsen. Vandaar dat Serge de Bruijn en ik 3,5 jaar geleden de Stichting Patiënten Groep Medicinale Cannabis Gebruikers hebben opgericht. Op onze website geven we veel — wetenschappelijk onderbouwde — informatie. Patiënten kunnen met al hun vragen bij ons terecht. Verder overleggen we veel met de overheid en medici om de kennis en acceptatie te vergroten. Na zijn jarenlange verzet belt mijn huisarts mij nu om advies te vragen! 

Maar we zijn er nog lang niet. Zo vergoeden zorgverzekeraars medicinale cannabis tegenwoordig bijna nooit meer, zelfs niet uit de aanvullende verzekering. Daardoor blijven veel patiënten die er baat bij hebben van het middel verstoken. Daar kan ik me echt boos om maken. We hebben dus nog een boel werk te verzetten.”

Gepubliceerd in Margriet nr. 16, april 2018. Foto door Aphiwat chuangchoem via Pexels.