Er zijn steeds meer manieren om (op afstand) je gezondheid in de gaten te houden en contact te leggen met medische hulpverleners. Wat kan er allemaal? We zetten een aantal goede voorbeelden op een rij. 

DIGITAAL DOKTEREN
Dankzij slimme technologische oplossingen kun je steeds meer zorg op afstand regelen. Gewoon,  thuis op de bank. Huisarts en hoogleraar e-healthtoepassingen Niels Chavannes vertelt hoe dat werkt.
Waar hebben we het over?
“Digitale zorg — ook wel e-health genoemd — is een verzamelnaam voor allerlei online  toepassingen, die de zorg toegankelijker en efficiënter maken. Ze bieden gemak, geven mensen meer inzicht in en regie over hun eigen gezondheid en zorgen voor kortere lijntjes met zorgverleners.
Wat kan er allemaal al digitaal?
“Meer dan veel mensen denken. Bijvoorbeeld:

• Informatie zoeken over medische aandoeningen.
• Online een afspraak maken met je huisarts of specialist of medicijnen bestellen bij je apotheek.
• Online je medische dossier inzien of je gegevens via een persoonlijke gezondheidsomgeving delen met verschillende behandelaars.
• Via een e-consult schriftelijke vragen stellen aan je behandelaar of via een webcam in een videoconsult persoonlijk met hem of haar overleggen.
• Gezondheidsapps gebruiken om bijvoorbeeld meer te bewegen of te stoppen met roken.
• Telemonitoring: bij chronische ziektes thuismetingen doen, bijvoorbeeld van je bloeddruk of glucosegehalte, en die delen met je behandelaar.”

Hoe zit het met de privacy?
“In Europa hebben we de Algemene Verordening Gegevensbescherming, kortweg AVG. Daarin staan strikte regels waar de bedrijven die je gezondheidsgegevens verzamelen zich aan moeten houden. Daarmee is je privacy gewaarborgd. Buiten Europa zijn die regels echter veel minder streng. Vandaar dat ik mensen afraad om bijvoorbeeld Amerikaanse gezondheidsapps te gebruiken, waarin je persoonlijke informatie moet delen. Die kan dan namelijk gemakkelijk voor commerciële doelen worden gebruikt.”

DIGITALEZORGGIDS.NL
Het kan knap lastig zijn om je weg vinden in het vaak overweldigende e-healthaanbod. “Om daar iets aan te doen, zijn we in 2013 begonnen met digitalezorggids.nl“, vertelt Marcel Heldoorn, manager digitale zorg van Patiëntenfederatie Nederland. “Op onze onafhankelijke site vind je uitleg over wat digitale zorg is en wat voor diensten er allemaal bestaan. Ook kun je zoeken op specifieke producten en aandoeningen. Bijvoorbeeld als je COPD hebt en wilt weten wat voor digitale zorgproducten jou kunnen helpen. Patiënten, zorgexperts en zorgverleners kunnen die ook beoordelen, zodat gebruikers beter weten wat ze eraan hebben.”

FYSIOTHERAPIE OP AFSTAND
Fysiotherapeuten Sander de Casparis en Rogier van Hoorn zijn ervan overtuigd dat ze veel patiënten prima op afstand kunnen helpen. Daarom begonnen ze in 2010 met het online behandelprogramma HelloFysio. Na een intakegesprek via de webcam maken ze een plan-op-maat voor een patiënt. Met lichamelijke oefeningen, maar bijvoorbeeld ook de vraag om een pijndagboek bij te houden. Via een online platform houden de fysiotherapeuten in de gaten hoe een behandeling verloopt. Zo nodig kijken ze via de webcam mee bij het doen van oefeningen. Uit onderzoek van de Radboud Universiteit blijkt dat ze zo met minder behandelsessies een even goed resultaat behalen als bij fysiotherapie met lichamelijk contact.

GEZONDHEIDSAPPS
Verreweg de meeste gezondheidsapps bieden handvaten om je leefstijl te verbeteren. Denk aan hulpjes om meer te bewegen, gezonder te eten, minder te piekeren of beter te slapen. Maar er zijn ook steeds meer apps die mensen met een chronische aandoening helpen bij het managen van hun ziekte. Bijvoorbeeld een app waarmee diabetespatienten hun bloedglucosewaarden registreren en met hun zorgverleners delen, of een app waarin reumapatiënten bijhouden hoe hun klachten zich ontwikkelen. Hartstikke handig, maar er zit wel een addertje onder het gras. “Veel apps zijn namelijk in de eerste plaats ontwikkeld om snel geld te verdienen, niet om een gezondheidsprobleem op te lossen”, zegt huisarts en hoogleraar e-health toepassingen Niels Chavannes. “Ze maken allerlei gezondheidsclaims, bijvoorbeeld dat je er beter door gaat slapen, zonder dat daar enig bewijs voor is.”
Dat is vervelend genoeg bij leefstijlapps. Maar als het gaat om medische apps, bijvoorbeeld die beweren diagnoses te kunnen stellen, is het volgens Chavannes zelfs ronduit gevaarlijk. “Zo was er een app waarmee je je bloeddruk kon meten door enkel je telefoon tegen je borstbeen te houden. Klinkklare onzin natuurlijk; bij 80 procent van patiënten met een te hoge bloeddruk gaf de app aan dat er niets aan de hand was.”
Samen met patiënten, zorgprofessionals, wetenschappers en de overheid werkt Chavannes aan een Europees keurmerk voor gezondheidsapps. “Toepassingen die aan al onze eisen voldoen, krijgen straks waarschijnlijk een label. Dat maakt het voor consumenten gemakkelijker om een betrouwbare app te kiezen.” Tot het zover is, kun je in ieder geval zelf checken of een app samen met een artsen- of patiëntenvereniging is ontwikkeld. Kijk op thuisarts.nl of vraag je zorgverlener of die bekend is met de app.”

GGD APPSTORE
De 25 GGD’s in Nederland hebben samen met verschillende kennisinstituten en patiënten- en consumentenorganisaties een eigen appstore gemaakt. Het doel: een begrijpelijk en helder overzicht geven van betrouwbare gezondheidsapps en -websites. Daarvoor testen GGD-professionals verschillende apps op bijvoorbeeld gebruikersvriendelijkheid en privacy. Alleen de apps die aan de GGD-eisen voldoen, komen in de online winkel terecht. Je kunt daarin zoeken op categorie of op trefwoord. Bij iedere app staat kort en duidelijk beschreven voor wie die bedoeld is en waarvoor je hem kunt gebruiken. Daarnaast zie je in één oogopslag hoe goed die scoort.
ggdappstore.nl

ONLINE THERAPIE
Op veel mentale problemen, zoals depressie en verslaving, rust nog altijd een taboe. Dat maakt het soms lastig om erover te praten. Internet kan dan uitkomst bieden. Daarmee kun je immers vanuit de veiligheid van je eigen woonkamer hulp zoeken, desgewenst anoniem. Er zijn allerlei vormen van e-mental-health, van zelftests tot volwaardige gesprekstherapie via chat of webcam.
Een succesvol voorbeeld is het zelfhulpprogramma Kleur je leven van Trimbos, een onafhankelijke kennisinstituut voor alcohol, tabak, drugs en mentale gezondheid. Het programma is bedoeld voor mensen met depressieve klachten. In acht lessen leren deelnemers anders naar hun sombere gedachten te kijken, minder te piekeren en beter te ontspannen. Sinds de lancering in 2005 hebben meer dan 12.000 mensen meegedaan. Drie maanden na afloop had 65 procent aanzienlijk minder depressieve klachten, bleek uit onderzoek.
Behalve voor depressie is er online hulp voor veel meer psychische problemen. Denk aan angstklachten, burn-out en alcoholverslaving. Op mentaalvitaal.nl vind je veel informatie en een overzicht van betrouwbare e-mental-healthprogramma’s.

HARTZORG OP AFSTAND
Het is voor veel patiënten met een chronische aandoening herkenbaar: als ze voor controle bij hun specialist komen, hebben ze weinig bijzonders te melden. Op andere momenten, als ze met klachten graag snel hun dokter willen spreken, blijkt het plannen van een afspraak lastig. Dat moet anders en beter kunnen, dachten de oprichters van Cardiologie Centra Nederland (CCN), een keten van twaalf zelfstandige behandelcentra voor hart- en vaatziekten. Zo kwamen ze twee jaar geleden op het idee van HartWacht, een vorm van telemonitoring waarbij patiënten met behulp van speciale apparatuur thuis onder andere hun hartslag, hartritme en bloeddruk meten. “Die gegevens sturen ze vervolgens op gezette tijden via een app op hun telefoon naar ons”, vertelt cardioloog Aernout Somsen, mede-oprichter van CCN. “Zijn de waarden afwijkend, dan neemt ons HartWacht-team contact op met de patiënt. Zo nodig kunnen we bijvoorbeeld medicatie aanpassen of een afspraak maken. Ook videocontact met een hartverpleegkundige of cardioloog is mogelijk.”
Inmiddels doen er zo’n 1500 patiënten aan HartWacht mee. “Niet alleen jonge patiënten, óók veel 70-plussers”, benadrukt Somsen. Zij zijn heel tevreden over de service. Begrijpelijk, want daarmee is hun zorgverlener (digitaal) altijd in de buurt. Een rustig idee. Maar er zijn meer voordelen, aldus de cardioloog. “Omdat we extra gegevens hebben over de conditie van patiënten, kunnen we ze nog betere zorg op maat bieden. Verder blijken patiënten onze adviezen over medicijngebruik en leefstijl nauwgezetter op te volgen. Ze zien daarvan zelf immers meteen het resultaat in hun meetwaarden. En omdat het niet langer nodig is om voor controleafspraken naar de cardioloog te gaan, besparen we met HartWacht nog geld ook.”
Meer weten? Kijk op: https://www.cardiologiecentra.nl/patienten/ons-zorgaanbod/hartwacht/

PERSOONLIJKE GEZONDHEIDSOMGEVING
Misschien heb je er wel eens van gehoord: de persoonlijke gezondheidsomgeving. Steeds meer partijen bieden zo’n PGO aan patiënten. Voorbeelden zijn Healpt, MedSafe, Ivido en MijnPGO.  Maar hoe werkt een PGO eigenlijk? En wat kun je ermee? “Een PGO is een app of een website, waarin je de informatie van al je zorgverleners kunt verzamelen”, legt Marcel Heldoorn van Patiëntenfederatie Nederland uit. “Dus zowel van je huisarts als van je specialist, apotheker of diëtist. Je kunt deze data niet alleen bekijken, maar er ook zelf informatie aan toevoegen. Bijvoorbeeld eigen meetgegevens, zoals je bloeddruk, gewicht of hartslag. Of correspondentie met je arts in de vorm van e-mails of brieven. Zo heb je al je medische informatie altijd bij elkaar en bij de hand. Desgewenst kun je die met door jou gekozen zorgverleners delen.”
PGO’s zijn relatief nieuw; de meeste ervan zijn nog in ontwikkeling. Naar verwachting zullen steeds meer zorgverleners zich erbij aansluiten. Wil je alvast proberen of het iets voor jou is? Op digitalezorggids.nl vind je een keuzehulp om de PGO te vinden, die het beste bij jou past.

WEBCONSULT MET EEN DERMATOLOOG
De website huidconsult.nl — een van de oudste digitale zorgwebsites van Nederland — heeft jaarlijks meer dan een miljoen bezoekers. Oprichter dermatoloog Dick van Gerwen vertelt hoe het werkt.
Wat is huidsconsult.nl?
Een website met betrouwbare informatie over huidproblemen en een digitale diagnosetool. Aan de hand van een paar slimme keuzelijstjes kun je zelf tot een diagnose van klachten komen. Je krijgt daar dan achtergrondinformatie en adviezen over. Als je wilt, kun je via de website ook een persoonlijk online consult bij mij aanvragen.”
Hoe werkt dat?
“Op afspraak via de webcam. Elke dinsdagmiddag heb ik ook een digitaal inloopspreekuur, waarbij mensen zich spontaan kunnen melden.”
Hoeveel patiënten heeft u zo al geholpen?
“Afgelopen tien jaar meer dan 10.000. In driekwart van de gevallen kon ik online een diagnose stellen.”
Wat kost dat?
“De digitale diagnosetool is gratis, een online consult kost 50 euro. Zorgverzekeraars vergoeden dat bedrag meestal niet. Maar patiënten zijn zo altijd nog goedkoper uit dan als ze vanuit hun eigen risico 200 euro voor een consult in het ziekenhuis moeten betalen.” Kijk voor meer informatie of een online afspraak op huidconsult.nl.

FEITEN EN CIJFERS

• 82 procent van de huisartsen en 33 procent van de specialisten bieden patiënten de mogelijkheid om online een herhaalrecept aan te vragen.
• Bij 68 procent van de huisartsen kunnen patiënten via een beveiligde e-mail, portaal of app een medisch inhoudelijke vraag aan hun arts stellen. Bij 44 procent van de specialisten kan dat ook.
• Lang niet alle patiënten maken gebruik van deze digitale mogelijkheden. Zo vraagt slechts 19 procent online herhaalrecepten via internet aan en maakt 12 procent een afspraak via internet.
• Van de zorggebruikers bekijkt 5 procent zijn medische gegevens bij de huisarts online.
• 14 procent maakt gebruik van het digitale dossier van het het ziekenhuis.
• Van de patiënten die thuis zorg en ondersteuning ontvangen, gebruikt één op de twintig de mogelijkheid om te beeldbellen met een zorgverlener.
• 400.000: zoveel gezondheidsapps zijn er naar schatting wereldwijd. Dagelijks komen daar nieuwe bij.

GOEDGEKEURD!
Op zoek naar een betrouwbare gezondheidsapp? Deze zijn door de professionals van de GGD getest en goed bevonden:

• Thuisarts van het Nederlandse Huisartsen Genootschap is de betrouwbaarste Nederlandse website met informatie over ziekte en gezondheid.
• Mijn Eetmeter van het Voedingscentrum is een digitaal eetdagboek.
• In Running met Evy neemt de Vlaamse Evy neemt je aan de hand en geeft je praktische tips voor als je wilt gaan hardlopen.
• De Mytherapy medicijnwerkker helpt je te herinneren wanneer je je medicijnen moet innemen of die moet aanvullen.
• De Stilzitten App helpt je om te mediteren met behulp van je telefoon. Geschikt voor beginners.
• Untire biedt (ex-)kankerpatiënten een stap-voor-stap zelfhulpprogramma om hun energie terug te krijgen.
  

Bronnen: Nictiz e-healthmonitor 2019, GGD AppStore.

 

Gepubliceerd in Margriet 13, maart 2020.