Voor ze vier jaar geleden de alcohol vaarwel zei, dronk Jacqueline van Lieshout (46) wekelijks zo’n 21 glazen. Nu helpt de schrijfster van het boek Ontwijnen anderen die ook — tijdelijk of langer — willen stoppen. 

Op 21 juli 2016 nam Jacqueline van Lieshout haar laatste glas wijn. De directe aanleiding om de drank te laten staan, was het hartinfarct van haar man. Maar eigenlijk was ze al langer klaar met de wekelijkse katers. Met zich constant futloos voelen. Met de greep die alcohol op haar leven had. “Ik was er constant mee bezig, óók op de dagen dat ik niet dronk”, zegt ze. “Dat wilde ik niet meer. Bovendien: ik werkte als detoxcoach. En dan zelf op vrijdagavond rustig tien glazen achteroverslaan, dat sloeg natuurlijk nergens op.”
Dus stopte ze cold turkey. Dat viel vies tegen. Alcohol zorgde voor rust in haar drukke hoofd, een kater voor een excuus om even niets te hoeven. Ineens viel de verdoving en houvast weg. Bovendien bleek drank onlosmakelijk verbonden met haar sociale leven. Bij elke gelegenheid met vrienden en familie kwam er alcohol op tafel. Niet verwonderlijk dus, dat haar omgeving verre van enthousiast reageerde toen ze plotsklaps aankondigde te stoppen. “Zelfs mijn moeder zei: ‘Ik gun je dat glaasje zo’.”

Wat vertelde je hen?
“Dat het mijn besluit was en dat ik er geen discussie over wilde voeren. Dat klinkt natuurlijk makkelijker gezegd dan gedaan. Want als niet-drinker ben je opeens een buitenstaander. Geen fijn gevoel. Maar als je — een tijdje — geen alcohol wilt gebruiken, kun je niet anders.” 

Was je niet bang om mensen te verliezen?
“Absoluut. Dat is ook de grootste zorg van mijn cursisten. ‘Ik kan het naar mijn vriendinnen niet maken om als enige niet te drinken’, zeggen ze dan. Ik snap dat helemaal — ook mijn sociale leven werd bij elkaar gehouden door alcohol. Daar moet je dus mee dealen.”

Hoe dan?
“Ik heb mijn vrienden en familie te laten weten dat ik, zeker in de eerste periode, niet in de verleiding wilde worden gebracht. En dat ik dan dus maar niet op hun feestjes kwam. Want elke sociale activiteit was met drank overgoten. In plaats daarvan stelde ik voor om samen andere dingen te ondernemen. Wandelen bijvoorbeeld, of naar de film. Overdag. En daarna een kopje thee. Dat doen we trouwens nog steeds.” 

Niet gemakkelijk.
“Het heeft veel tijd en energie gekost om zo’n nieuwe modus te vinden. We moesten onze relaties echt herdefiniëren. Net als veel anderen wist ik namelijk helemaal niet hoe je zonder drank lol kunt hebben, of persoonlijke gesprekken moet voeren. Inmiddels lachen we gelukkig weer net zo veel als vroeger.”

Wat vond je nog meer lastig?
“Ik herinner me dat ik na vier alcoholvrije weken mijn man smeekte om toch naar een terras te gaan. Op het moment dat ik het zei, zag ik de absurditeit in van mijn reactie. Dat gaf me de moed om nog even door te zetten. Weet je, de hunkering komt op zo’n moment als een golf over je heen. Na een minuut of zo ebt die gelukkig ook weer weg. In de loop van de tijd worden zulke cravings vanzelf minder.”

Vind je het niet saai, zonder drank?
“Integendeel. Maar dat is wel de onbewuste overtuiging, die we van jongs af aan krijgen ingeprent. Een leven zonder alcohol is leeg, eenzaam, minder waardevol. Niet voor niets worden jongeren aangemoedigd om te gaan drinken. Zelfs door sommige ouders! Want zonder drank wordt het nooit echt gezellig en mis je van alles, denken ze.”

Onterecht, vind jij dus.
“Mijn leven is nu anders, maar ook oneindig veel beter. Ik ben gezonder, fitter, slaap lekkerder. Voel me energieker, zelfverzekerder, meer ontspannen. En ik beleef alles veel bewuster en intenser. Grappig genoeg allemaal dingen die ik hoopte in de drank te vinden. Als klap op de vuurpijl ben ik twintig kilo afgevallen. Voor ik stopte, had ik geen idee dat alcohol zóveel impact had op mijn lichaam en geest. Toen ik dat eenmaal doorkreeg, wilde ik anderen daar ook bewust van maken. Zo ontstond het idee voor een boek.”

De weerstand tegen je alcoholvrije boodschap was meteen groot.
“Je komt aan mensen hun teddybeer, zeg ik altijd. Dan gaan ze van zich af slaan. Je wilt niet weten wat voor ellende ik op sociale media naar mijn hoofd geslingerd kreeg. ‘Mein Kampf is verboden, maar dit mag wel?!’, schreef iemand toen ik het omslag van mijn boek Ontwijnen op Facebook zette. ‘Krijg je een touw bij dit kutboek?’, reageerde een ander. Het onderstreept hoe zeer mensen aan alcohol hangen, en hoe bedreigend het is om zonder te moeten.”

Waarom is dat, denk je?
“We verbinden zoveel aan alcohol. Niet alleen gezelligheid, maar ook plezier, ontspanning, ongeremdheid, seks. Drank zit overal door verweven. En wis de kracht van de verslaving niet uit. Want laten we er geen doekjes om winden: alcohol is gewoon een harddrug. Een super giftige bovendien, die je lichaam kapotmaakt en de maatschappij handen vol geld kost. Welke drinker zit er nou op zo’n boodschap te wachten? In ieder geval niet de politici, journalisten en niet te vergeten artsen, die zelf vaak flink innemen. Veel te confronterend. Dus stoppen ze hun kop in het zand. Of vallen ze mensen aan, die besluiten alcohol te laten staan. Ik snap die reacties overigens helemaal. Zelf zei ik ook jarenlang dat mijn wekelijkse 21 glazen niet erg waren, omdat ik vier dagen per week sober was. En ik had een bloedhekel aan mensen die de hele avond met een spaatje rood op een feestje stonden.”

Was je een alcoholist?
“Volgens de normen in ieder geval een zware drinker. Maar dat zag ik zelf absoluut niet zo. Ik functioneerde prima en verstopte geen flessen drank ik mijn sokkenla. Dus had ik geen probleem, dacht ik. Zo redeneren alle drinkers; ze praten hun eigen gedrag goed. En pimpelen intussen vrolijk verder.”

‘Mag ik dan niets meer?’, zullen veel mensen zeggen.
“Het gaat mij er niet om drinkers te betuttelen of ze iets te verbieden. Ik wil ze wakker schudden. Alcohol is hartstikke slecht. Voor je hoofd en voor je lijf. In élke hoeveelheid.Van het verdoven van gevoelens en gedachten wordt trouwens ook niemand beter. Waarom laten we dan wéér een nieuwe generatie opgroeien met het beeld dat drank bij een leuk leven hoort?”

Helemaal stoppen is wel erg radicaal. We kunnen toch ook gewoon minder gaan drinken?
“Mensen uit Zuid-Europa kijken raar op als ze zien hoeveel glazen bier of bellen wijn we hier op een avond wegwerken. Zij hebben een heel andere traditie als het om alcohol gaat. Ze nippen aan een glaasje, puur voor de smaak. Dronken zijn ze zelden. Zo bezien moet het kunnen, met mate drinken. Maar die manier van doen zit niet in onze cultuur. Met zoveel verleidingen en maatschappelijke druk is het nog makkelijker om helemaal niet te drinken dan om het bij ééntje te houden.”  

Zijn alcoholvrije drankjes een goed alternatief?
“Daar heb ik een dubbel gevoel over. Natuurlijk is een biertje of wijntje zonder alcohol beter dan één mét. Maar als je net bent gestopt met drinken, zou ik ze toch laten staan. De stap naar het echte werk is dan namelijk klein. Bovendien houd je het ritueel rond het drinken ermee in stand. Je maakt het jezelf dus extra moeilijk.” 

Wat is je advies voor mensen die graag willen stoppen?
“Bekijk het dag voor dag. Vandaag drink je niet, morgen neem je een nieuw besluit. En zoek steun, want het is gewoon hartstikke zwaar. Wilskracht alleen is niet genoeg, je moet echt bereid zijn je eigen routines en demonen onder ogen te zien. Dan helpt het om het samen te doen. Praat erover, lees een boek, bekijk mijn vlogs op YouTube. Ik heb ook een coachingsprogramma ontwikkeld, dat je door de eerste dertig of negentig dagen heen helpt. Geloof me, daarna wordt het beter. Want echt: de lol zit in het leven zelf, niet in de fles.” 

Meer informatie: ontwijnen.nl.

[Kader]
GEWENNING OF VERSLAVING?
Ninette van Hasselt is hoofd van het Expertisecentrum Alcohol van het Trimbos Instituut, waar men onderzoek doet naar geestelijke gezondheid en verslaving.
“80,4 procent van de volwassen Nederlanders drinkt (wel eens) alcohol. 8,4 procent drinkt overmatig: voor vrouwen meer dan veertien en voor mannen meer dan 21 glazen per week. 9 procent drinkt wat wij noemen ‘zwaar’. Dat wil zeggen dat een man minstens één keer per week zes of meer glazen op een dag drinkt. Voor vrouwen ligt dat aantal op vier of meer glazen.
Veel mensen denken nog steeds dat het niet alleen prima, maar zelfs gezond is om twee drankjes per dag te gebruiken. Maar op basis van de nieuwste inzichten weten we inmiddels beter. Niet voor niets adviseert de Gezondheidsraad om liever helemaal geen alcohol te drinken. Als je ouder wordt, gaat je lichaam alcohol trouwens steeds slechter verdragen. Eenzelfde hoeveelheid leidt bij 55-plussers daarom tot een hoger promillage en meer schadelijk effecten dan bij een jonger iemand. Uit onderzoek van het Trimbos weten we dat een derde van de 55-plussers dagelijks drinkt, gemiddeld 2,5 glas per dag.
Het vervelende is dat je lichaam aan alcohol went. Dat betekent je er steeds meer van nodig hebt om dezelfde positieve effecten te ervaren. Dat is niet alleen ongezond, het vergroot ook de kans op afhankelijkheid. Oftewel: op verslaving. Je komt in de gevarenzone als je merkt dat je de alcohol in bepaalde situaties moeilijk kunt laten staan. Bijvoorbeeld bij angst, stress of verveling. De drank heeft dan een functie gekregen om te kunnen omgaan met dat soort gevoelens. Om gewenning te voorkomen, adviseren we vanuit het Trimbos om minstens twee keer per week een dag niet te drinken.”

[Kader]
Kees Kramers is internist en klinisch farmacoloog in het Radboud Universitair Medisch Centrum in Nijmegen.
“Weinig mensen staan erbij stil, maar alcohol is een giftige stof. Op korte termijn kan die het maagslijmvlies irriteren — de reden dat dronken mensen vaak moeten braken. Op de lange duur vergroot veelvuldig alcoholgebruik de kans op onder andere leverproblemen, hart- en vaatziektes en verschillende soorten kanker. En dan zijn er natuurlijk nog de gevolgen voor het brein. Ongeveer tien minuten nadat je alcohol hebt gedronken, voel je het effect op je hersenen. Je smaak, reuk en gezichtsvermogen gaan achteruit. Je geheugen, reactiesnelheid en coördinatie verminderen. Je voelt minder pijn en het beoordelen van situaties wordt moeilijker. Met alle ellendige gevolgen van dien.
Om één glas alcohol af te breken, heeft je lever één à anderhalf uur nodig. Drink je acht glazen, dan is je lijf dus pas na acht tot twaalf uur weer alcoholvrij. Al die tijd ben je minder toerekeningsvatbaar. Let wel: ik zal nooit iemand verbieden te drinken. Maar in mijn werk zie ik dagelijks hoeveel ellende alcohol veroorzaakt. Lichamelijk, geestelijk én sociaal. Van roken weet iedereen inmiddels hoe slecht het is. Ik hoop dat over tien jaar hetzelfde geldt voor alcohol.”

Gepubliceerd in +Gezond, december 2020. Beeld: Marjolein Volmers.