Tintelende, prikkende of brandende pijn in de vingers of tenen. Paracetamol en andere reguliere pijnstillers helpen vaak niet bij neuropathie, dus wat dan? Neuroloog Bas ter Meulen van het OLVG in Amsterdam beantwoordt vragen van Plus-lezers over deze nare zenuwpijn. 

Als gevolg van een langdurig verwaarloosde diabetes type 2 heb ik — een man van 75 — neuropathie ontwikkeld. Sinds enkel maanden gebruik ik hiertegen amitriptyline 10 mg. De pijn is minder, maar ik heb wel last van bijwerkingen. Vooral moeite met plassen en een erg droge mond en ogen. Zijn er nog andere opties tegen de pijn?
“Er zijn verschillende soorten pijn. Bijvoorbeeld pijn die ontstaat door een ontsteking of beschadiging van huid, spieren of botten. En pijn als gevolg van een beschadiging aan een zenuw. Die laatste noemen we neuropathische of zenuwpijn. Omdat het pijnproces hierbij anders werkt, helpen ‘gewone’ pijnstillers, zoals paracetamol, ibuprofen en diclofenac, meestal niet bij zenuwpijn. Gelukkig hebben we ook andere medicijnen, die specifiek werken op de overprikkeling van de zenuwen en de hersenen. Die nemen de pijn meestal niet helemaal weg, maar kunnen hem wel verminderen. Het meest gebruikt is amitriptyline, maar er zijn er meer, zoals pregabaline of duloxetine. Als u veel bijwerkingen van amitriptilyne ervaart, is het dus zeker de moeite waard om een ander medicijn of een combinatie van middelen te proberen. Overleg hierover met uw arts. Overigens schrijven we bij oudere mensen vaak liever nortriptilyne dan amitriptyline voor, omdat die minder bijwerkingen geven waar ouderen juist vaak last van hebben. Denk aan hartklachten en een droge mond.”

Na een fikse chemokuur heb ik neuropathie in beide voeten. Daardoor loop ik behoorlijk instabiel. Dat geeft echt een rotgevoel. Kan ik hier iets aan doen?
“Neuropathie als gevolg van chemotherapie komt veel voor. Bepaalde stoffen in de medicatie zijn giftig voor zenuwcellen en kunnen die beschadigen. Vooral de lange uitlopers van de zenuwen in voeten en handen zijn hier gevoelig voor. Behalve pijnvezels kunnen ook vezels beschadigen, die u helpen voelen of u bijvoorbeeld rechtop staat. Die ‘positiezin’, zoals we dat noemen, is van groot belang voor uw evenwicht. Is de positiezin aangetast, dan ontstaat er een wankel gevoel. Over het algemeen geldt: hoe meer van bepaalde typen chemotherapie (zie kader) u krijgt, hoe groter de kans op neuropathie.
Als de chemotherapie gestopt is, verdwijnen de neuropathieklachten bij veel patiënten na verloop van tijd vanzelf. Dat kan echter lang duren. Bij sommige mensen is de neuropathie helaas blijvend. Of die wordt wel minder, maar verdwijnt niet helemaal. De behandeling bestaat meestal uit medicijnen, bijvoorbeeld duloxetine, gabapentine, pregabaline of venlafaxine. Uw arts kan u één van deze middelen voorschrijven, of een combinatie daarvan. Verder kan een rollator uitkomst bieden voor meer stabiliteit Nog een tip: zorg dat er, ook ‘s avonds en ‘s nachts, voldoende licht in huis is. Dat helpt uw ogen om een wankel gevoel als het ware visueel te corrigeren. Tot slot: blijf vooral regelmatig bewegen. Wandelen blijkt bijvoorbeeld een gunstig effect te hebben op neuropathie. Overigens gelden al deze adviezen ook voor neuropathie door andere oorzaken.” 

Ik ben een vrouw van 85 jaar jong. Sinds enkele maanden heb ik last van neuropathie aan mijn voeten. Dit is erg lastig, vooral met lopen. Des te meer omdat ik nog heel mobiel ben en graag wandel en in de tuin werk. Mijn neuroloog zegt dat er niets aan te doen is. Moet ik me hierbij neerleggen?
“Zenuwpijn is weliswaar vaak lastig te behandelen, maar verbetering in meerdere of mindere mate is in veel gevallen mogelijk. Zie mijn antwoorden op de vorige vragen. Wellicht kunt u het nog eens aan een andere neuroloog voorleggen. Bij voorkeur één die is gespecialiseerd in pijn. Uw huisarts kan u doorverwijzen voor zo’n second opinion.” 

In verband met neuropathie smeer ik mijn voeten ‘s morgens en ‘s avonds in met amitriptyline crème 5%, die mijn huisarts heeft voorgeschreven. Dankzij deze crème ben ik verlost van de pijn. Helpt een crème inderdaad net zo goed als pillen?
“Als het om een lokale klacht gaat, kan crème zeker helpen. Overigens kan een amitriptylinecrème, vooral met een hoge dosering, ook bijwerkingen geven.”

Sinds vier jaar heb ik last van een vervelend gevoel in mijn tenen. Ik ben me steeds van ze bewust, en het voelt onplezierig om er bijvoorbeeld een laken tegenaan te voelen. Mijn huisarts zei er niet veel over. Heeft het zin om hiermee terug te gaan naar de dokter? Of is er toch niets aan te doen?
“Pijn bij aanraking van de huid, een bepaalde beweging of koude of warmte — officiële naam: allodynie — is één van de symptomen van neuropathie. Mogelijk kunnen medicijnen verlichting bieden. Ik zou met deze klachten dus zeker teruggaan naar uw huisarts. Mocht die u niet kunnen helpen, laat u dan doorverwijzen naar een neuroloog.” 

Hoe kun je toch gitaar spelen of piano spelen als je zenuwpijn aan je handen hebt?
“Dat wordt vermoedelijk lastig. Neuropathie in de handen en voeten zorgt, behalve voor pijn,  namelijk vaak ook voor minder gevoel. Bij zenuwpijn in de vingers kun je de snaren of toetsen dus minder goed voelen, wat het moeilijker maakt om een instrument te bespelen. Of daar iets tegen te doen is, hangt mede af van de oorzaak. Is die bijvoorbeeld een beknelde zenuw in de onderarm en pols — een carpaal tunnel syndroom — dan kun je het probleem meestal operatief verhelpen.” 

Als je last hebt van zenuwpijn na gordelroos, voel je die dan alleen op de plek waar de gordelroos heeft gezeten, of over je hele lichaam?
“Gordelroos is een opleving van het waterpokkenvirus, dat vrijwel iedereen vanaf de kinderleeftijd bij zich draagt. De virusinfectie beschadigt de zenuwen in het aangedane huidgebied, met pijn tot gevolg. Bij een deel van de patiënten houden de pijnklachten — lang — aan, ook nadat ze zijn  genezen. Je spreekt in zo’n geval van postherpetische neuralgie. De pijn blijft beperkt tot de plek waar de gordelroos heeft gezeten, en verspreidt zich niet verder over het lichaam.” 

Mijn schoonzusje had gordelroos en heeft op advies van een oudere man twee keer per dag een zure haring gegeten. Ze heeft hier baat bij gehad: haar zenuwpijn is overgegaan. Werkt dit echt?
“Dit is zeker geen bewezen effectieve behandeling, dus hier kan ik geen uitspraken over doen. Overigens zijn er veel alternatieve behandelingen tegen pijn. Denk bijvoorbeeld ook aan acupunctuur of yoga. Daar heb ik op zich geen bezwaar tegen, mits ze veilig zijn. Ik adviseer een gezond kritische houding. Meld het in ieder geval altijd aan uw huisarts of specialist als u een alternatieve behandeling overweegt.”

Mijn zenuwpijn is‘s nachts het ergst. Soms huil ik van de pijn, terwijl ik echt niet kleinzerig ben. Hierdoor slaap ik maar twee tot vier uur per nacht. Wat kan ik doen?
“Dat hangt er vanaf. Als er een duidelijke oorzaak is, bijvoorbeeld een vernauwing van de wervelkolom waardoor zenuwen bekneld zijn, kun je daar wat aan laten doen. Is er geen aanwijsbare oorzaak, dan ligt behandeling met medicijnen het meest voor de hand. Overleg met een neuroloog over de beste optie.” 

Mijn vrouw heeft al jaren zenuwpijn in rechtervoet, bij meerdere tenen. Als de pijn hevig is,  gaan haar tenen krom staan. Vele neurologen en medicijnen later zijn de klachten niet verbeterd. Wat kunnen we doen?
“Het zou kunnen dat uw vrouw dystonie heeft. Dat is een neurologische bewegingsstoornis, waarbij spieren in sommige lichaamsdelen overactief zijn en daardoor onwillekeurig samentrekken. In dat geval kunnen botuline-injecties mogelijk verlichting bieden. Dat middel zorgt ervoor dat de zenuw geen signaal meer kan doorgeven aan de spier, waardoor die verslapt. Hoe dan ook zou ik het probleem nogmaals door een (andere) neuroloog laten beoordelen.” 

[Kader]
Zenuwpijn
Zenuwpijn is tintelende, prikkelende, branderige pijn. Die ontstaat meestal door een ontsteking, beklemming of beschadiging van een zenuw. De pijn houdt vaak weken tot maanden aan, en kan soms hevige pijnscheuten geven. De klachten zijn heel vervelend, maar niet gevaarlijk. Het aangedane gebied kan ook doof voelen.
Zenuwpijn kan allerlei oorzaken hebben. Bijvoorbeeld een onderliggende stofwisselingsziekte, zoals diabetes. Of een infectie, zoals gordelroos. Maar een zenuw kan ook bekneld raken, zoals bij een rug- of nekhernia of in de pols bij een carpaal tunnel syndroom. In veel gevallen is er ook geen duidelijke oorzaak te vinden.
Zenuwpijn is lastig te behandelen. Gewone pijnstillers als paracetamol, ibuprofen of diclofenac helpen vaak slecht. Wel zijn er andere medicijnen, die de zenuwpijn wat kunnen verminderen. Helaas duurt het vaak dagen tot weken voor die middelen beginnen te werken. Ook kan het gebeuren dat een middel bij u geen effect heeft en u een ander middel moet proberen. Vaak geven medicijnen tegen zenuwpijn wel direct bijwerkingen. U begint daarom met een lage dosis en bouwt die voorzichtig op, altijd in overleg met uw (huis)arts. Als de medicijnen onvoldoende helpen of te veel bijwerkingen geven, kan uw (huis)arts met u kijken naar andere mogelijkheden om de pijn te bestrijden.
Bron: thuisarts.nl.

[Kader]
Zenuwpijn bij chemotherapie
De volgende vormen van chemotherapie kunnen polyneuropathie (in handen en voeten) veroorzaken als bijwerking : 

• carboplatine
• cisplatine
• docetaxel
• oxaliplatine
• paclitaxel
• vinblastine
• vincristine
• vindesine
• vinorelbine.
• bortezomib
• lenalidomide thalidomide
• tivozanib.

Bron: kanker.nl.

Gepubliceerd in Plus Magazine, maart 2020. Afbeelding: Sabine Schulte via Pixabay.